Vetlab Veteriner Laboratuvarında Yapılan Analizler ile İlgili Önemli Bilgiler
VETLAB Veteriner Tahlil Laboratuvarı Kılavuzu |
Laboratuvar bulgularının anlamlı ve geçerli yorumlamalarının yapılabilmesi için analiz ve teşhis laboratuvarlarına başvurmak gereklidir. Belirli bir zaman dahilinde sonuçların elde edilmesine dayalı hizmet alımı ile aynı zamanda laboratuvar sonuçlarında kalite de sağlanmış olunur.
Birçok klinisyen, yönetici veya veteriner hekim klinik içi laboratuvar testleri uygulaması yaparak, harici bir laboratuvara örnek gönderimini tercih etmemektedir. Klinik içi laboratuvar analizleri ile yerinde ve zamanında bir teşhis yapılması amaçlanmakta fakat doğruluk, kalite ve profesyonel destekten ödün verilmektedir.
Genel olarak tüm analiz ve teşhis laboratuvarlarında ve laboratuvarımızda bir analizin çalışılmasında şu şartların yerine getirilmesine önem vermekteyiz:
• Ekipman ve testlerin validasyonunu yapmak ve devamlılığını sağlamak,
• Laboratuvar prosedürleri tanımlamak, teknik veya yorumlama hatalarını azaltmak ve düzeltmek,
• Personelin gerekli bilgi ve beceri edinimi üzerine eğitimini sağlamak,
• Vaat edilen süre içinde hizmet kalitesini ve hizmeti sunmak,
• Sonuçları laboratuvar raporları ile belgelemek.
Hastalık tanısında doğru sonuçların elde edilmesi ve bunların doğru şekilde yorumlanması önem taşımaktadır. Klinik içi laboratuvar analizleri yapıldığında ise, test prosedürlerinin güvenilir sonuçlar üretmesi ve uygulamaların doğru ve düzenli işlemesindeki tüm sorumluluk klinisyen veteriner hekime aittir. Konusunda uzman veteriner hekim tarafından değerlendiren laboratuvar hizmetleri ile klinik ortamında elde edilen laboratuvar sonuçlarının eşdeğer olmayacağı aşikardır. Böylece test yorumlamaları arasında gelişebilecek farklılıklardan kaçınmak ve elde edilen sonuçların geçerli ve yararlı şekilde yorumlanabilmesi için konusunda uzmanlaşmış teşhis ve analiz laboratuvarlarından hizmet anlaşması yapılmasını öneririz.
Genel anlamda, teşhis ve analiz laboratuvarları ile klinik içi analiz maliyetleri karşılaştırıldığında laboratuvarlar son derece geniş yelpazede test olanağını daha uygun maliyetler ile sağlamaktadır. Laboratuvar profillerinde önemli fiyat avantajı sağlanmaktadır.
Örnekleme ve Örnek Alma Malzemeleri
Örnek tüpü ya da kabı, kan tüpü, svab ve gönderme formu gibi çeşitli örnek gönderme malzemelerini sizlere ücretsiz olarak temin etmekteyiz. Malzeme talepleriniz kurye hizmetimiz tarafından sağlanmaktadır, fakat kurye hizmeti dışında kalan bölgelerimize kargo ücreti karşılığında bu hizmet sunulmaktadır. Kendi malzemelerinizi kullanarak örnek gönderecekseniz, cam ve kırılabilir örnek kapları kullanmamaya özen gösteriniz.
Gönderme formları
Testleri tanıma kolaylığı sağlaması için size gönderme formlarımızı analiz listesi şeklinde sunuyoruz. http://vetlab.com.tr/pdf/ev-hayvanlari-ornek-gonderme-formu.pdf
Başvuru formunu tamamen doldurmaya lütfen özen gösteriniz. Gönderen hekim ya da klinik isminin açık ve anlaşılır şekilde yazılması, hasta sahibi ve hayvana ait bilgilerin tümünün bildirilmesi, gönderilen materyal ve materyalin alındığı bölgenin bildirilmesi, test edilmesi istenen parametrenin eksiksiz olarak işaretlenmesi, gönderme formunun veteriner hekim tarafından imzalanması (klinik damgası dahil) testlerin doğru olarak çalışılmasında önemli olduğu unutulmamalıdır.
NOT: Kurye talebinizi materyal ve gönderme formu hazır olduktan sonra yapmanızı önemle rica ederiz.
Örneklerin tanımlanması ve ambalajlama
Alınan örneklerin bulunduğu tüp / kap / svab / petri vs. üzerine mutlaka örneğin kimliğini tanımlayacak bilgileri yazmaya gayret gösterin. Örneklerin paketlenmesinde lütfen aşağıda belirtilen kurallara uyunuz:
- Laboratuvara gönderilen örneklerin biyolojik içerikli olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden örneklerin hazırlanma ve muhafaza ortamı ya da ambalajlamada kullanılan malzemelerin insan ve hayvan sağlığı üzerinde tehlike oluşturmayacağından emin olunmalıdır. Çevrenin ve toplumun korunmasının yanı sıra ayrıca alınan örneklerin de kontaminasyonu engellenmelidir.
- Kan, vücut sıvısı ve diğer bulaşıcı sıvıları içeren keskin uçlu madde bulunduran örnekler, sızıntı geçirmez, kırılmaz, delinmeye dayanıklı koruyucular içine konmalıdır.
- Kurye hizmetinden faydalanan kurumlarımız; kurye aracılığı ile örneklerini laboratuvarımıza iletebilirler. Gönderen veteriner hekim, kuryenin birime ulaşma ve örneği alma süresine dek test örneğini uygun koşullarda muhafaza etmekle sorumludur.
- Şehir dışı ve kurye hizmetinden muaf olan kurumlarımız; test örneklerini anlaşmalı kargo firması ile laboratuvara ulaştırabilirler. Bu şekilde örneklerin en az 24 saat içinde laboratuvara ulaştırılması sağlanır (Bu süreden daha önce test edilmesi zorunlu olan parametreler göz önünde bulundurulmalıdır). Strafor (köpük kutular) içine buz aküleri ile soğuk zincir sağlanması önemlidir. Adres ve telefon bilgileri mutlaka bildirilmiş olmalıdır.
Laboratuvar Sonuçların İletilmesi
Laboratuvar sonuçlarınız iki farklı yol ile sizlere ulaştırılır.
Faks veya E-posta: PDF eki
Bütün sonuçlarınız, her zaman iletişimde kullanılmasını tercih ettiğiniz seçenek ile gönderilir. Başka bir talebiniz olursa, telefon, faks veya e-posta yoluyla bize ulaşın.
E-posta seçeneğinde kullanılan PDF eki Adobe Acrobat Reader kullanılarak okunabilir.
Fatura bilgileri, adres, telefon numarası, faks veya e-posta adresinizde herhangi bir değişiklik olduğunda bize bildiriniz.
Bir aylık oluşturulan faturalar ayın son gününe kesilerek, 10 gün içerisinde kurumlara ulaştırılmaktadır. Fatura bilgileri, adres, telefon numarası, faks veya e-posta adresinizde herhangi bir değişiklik olduğunda bize bildiriniz.
İptal
Talep edilen test yapılmadan önce bilgi verilirse iptali mümkündür. Eğer bir iptal isteğiniz olursa en kısa zaman içinde bize ulaşıp durumu bildiriniz. Aksi takdirde işleme alınan testler tahsil edilecektir.
Kan Örneği Alınması
Hastanın Hazırlanması
İdeal kan sonuçlarının alınması hastanın uygun hazırlığına bağlıdır. Hayvan sahibinin de yardımı ile hasta kan örneği alımından 10-12 saat öncesinde aç bırakılması gereklidir. Aksi takdirde birçok kan parametresinde yanlış sonuçlar alınabilir. Örn; TLI, amonyak ve safra asidi testlerinden önce hastanın mutlaka aç olması gerekmektedir. Hasta örneklemeden önce ağır egzersiz yapmış olmamalı, stres oluşumunun engellenmesi için prosedür hızlı ve sakince gerçekleştirilmelidir. Efor ve stres; CK, LDH, glikoz ve kortizol seviyelerinde ve lenfosit sayısında artışa neden olmaktadır.
Kan örnekleme tekniği
Gerekli kan miktarı ve mevcut damarların kalitesine göre örneğin alınacağı damar seçilmelidir. Genellikle 2 ml' den daha fazla kan gerektiğinde juguler damar kullanılır. Alternatif olarak, eğer hasta mücadele ediyorsa, köpeklerde lateral safenöz damar ve kedilerde medial safenöz damar seçilebilir (arka ayak). Az miktarda kan gerekliyse (<2 ml), sefalik ven (ön ayak) kullanılabilir. Alkol ile temizlik yapılır ve damarın şişmesine olanak sağlamak için bölgeye proksimal olarak sıkıştırma uygulanır. Damar palpasyona tabi tutulur, iğne deri üzerinden damara ve daha sonra damar lümenine doğru ilerletilir ve şırınga pistonu geri çekilerek uygun miktarda kan alınır. Damar serbest bırakılır ve kan uygun toplama tüplerine yerleştirilir.
Kan örneği, hemolizi önlemek için toplardamara girildikten sonra hemen alınmalıdır. Damardan kan 'pompalanması' sonuçları etkileyebilir. Enjektörde yüksek negatif basıncın oluşmasından kaçınılmalıdır, bu durum eritrositlerin hemolizine neden olabilir. Tüp içine kanı zorla fışkırtmaktan kaçınılmalıdır. Bunun yerine, tüp duvarından aşağı yavaşça akmasına izin verilmelidir. Enjektör iğnesinde kalan son damlayı almaya çalışmayın. Antikoagülanlı bir tüp kullanıldığında, örnekleme tamamlandıktan sonra içeriği sallamadan hafifçe birkaç kez ters yüz ederek karıştırılmalıdır.
Uygun kan tüpü seçimi
Genel olarak, çoğu laboratuvar testleri serum veya plazmadan gerçekleştirilmektedir. Fakat bazı testlerde kesin olarak kabul edilebilecek tek bir örnek tipinin olduğu unutulmamalıdır.
SERUM: Fibrin ve kan hücrelerinin koagülasyon ile çıkarılması sonucu ortaya çıkan kanın akışkan kısmıdır. Serum ayrılmak isteniyorsa yavaşça tüp duvarında oluşan pıhtı gevşetilir ve 5-10 dakika (3500 devir) santrifüj edilir. Hemen kuru bir tüp içine transfer edilir. Santrifüj cihazı yoksa pıhtılaşma işlemi tamamlanana kadar pıhtılaşma inhibitörü olmayan bir tüp içinde kan örneği dik bir şekilde bekletilerek de serum ayrılması sağlanabilir. Özellikle hemolitik örneklerde, serum ve kan pıhtısının tamamen ayırılmasının çok önemli olduğu unutulmamalıdır.
PLAZMA: Bir pıhtılaşma önleyici antikoagülan ile koagülasyonu önlenmiş kanın akışkan kısmıdır. Kan ve antikoagülanın karışım oranı doğru şekilde olmalıdır, bunun aksi durumlarda hemoliz olabileceği unutulmamalıdır. Kan miktarı tüplerde belirtilen alt veya üst seviye dışında bir miktarda olmamalıdır.
Kan alımından hemen sonra, kan örneği tüpü hafifçe antikoagülan ile karışması için birkaç kez ters yüz edilmelidir. Plazma ayırılması planlanıyorsa 5-10 dakika (yaklaşık 3500 devir) santrifüj edilmeli ve kuru bir tüpe plazma aktarılmalıdır.
Aşağıdaki parametrelerin EDTA-plazmadan tespit edilmeyeceğini lütfen unutmayın:
- Potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, alkalen fosfataz (ALP), glikoz.
- Pıhtılaşma parametreleri (Sitratlı Plazma gerektirir).
EDTA’ lı kan: Kan ve trombosit sayımı, kan grubu testleri ve kan parazitleri analizlerinde EDTA’ lı kan alınmalıdır. Örnek gönderilene kadar buzdolabında muhafaza edilmelidir. Uzun süre depolanması MCV ve hematokrit değerlerinde artışa yol açabilir.
Kan örneklemesinden 4-6 saat sonrasında gerçekleşen hücre yaşlanması, sonuçları etkileyebilir. Bu nedenle, mikroskobik sayım ve etken incelemelerinde EDTA’ lı kana ek olarak kurutulmuş kan frotisi gönderilmesi önerilir. Kan frotileri lökosit morfolojisindeki değişiklikler, trombosit sayımı, kan parazitlerinin ve hemotropik bakterilerin saptanması için kullanılır.
|
Hemoliz: hemolitik anemi veya örnekleme hatası nedeniyle gerçekleştiği ve değerlerin etkilenebileceği unutulmamalı, sonuçlar dikkatle incelenmelidir. Nedenleri;
- Dar enjektör ucu kullanımı,
- Enjektöre aşırı derecede vakumlama, örnek alınırken damar pompalama yöntemi uygulanması,
- Kan örneğini tüp içinde aşırı veya hızla karıştırma,
- Uzun süre depolama, yüksek sıcaklıklarda depolama, dondurma.
Lipemi: Kan serumu veya plazmanın yağı nedeniyle süt beyazı bir renk alması ve akışkanlığını kaybetmesi.
Nedenleri: Trigliseridler, besleme, obezite. Beslemeden kaynaklanan lipemiyi önlemek için kan örneği alımından 12 saat öncesinde hasta aç olmalıdır.
İkterus: Bilirubin, Albümin, protein, kolesterol, Glikoz testlerini etkiler.
Gün Işığına maruz kalma: Kan örneğinin gün ışığına maruz kalması bilirubini etkiler.
Postürün Etkisi: Ayakta duran bireyde kan hacmi, yatan bireye göre kadar daha azdır. Yatar durumdan dik duruma geçildiğinde plazma sıvısı hücre içine girer. Kan dik durumda alındığında tüm proteinler ve bunlara bağlı olarak taşınan maddelerin (ilaçlar da dahil) konsantrasyonları artar. Sonuçlarda karşılaştırma yapabilmek için kan her zaman aynı pozisyonda alınmalıdır.
Egzersiz: Aktivite süresi ve derecesine bağlı olarak AST, LDH, CK, üre, kreatinin, transferin, Serbest T4 değerlerinde artış; Hematüri ve proteinüri; glikozda değişimler; plazma renin aktivitesi, aldosteron, büyüme hormonunun patolojik düzeylere ulaşabileceği unutulmamalıdır.
Açlık ve gıda etkisi: Glikoz, Lipidler (özellikle trigliserid), Demir, Ürik asit, Vitamin B12, Folik asit açlık süresinin az olmasından en çok etkilenen testlerdir. Açlık süresi uzadığında Bilirubin, Trigliserid, Glikoz sonuçlarında hatalar görülebilir.
İlaç uygulamaları: Test yorumlarken kullanılan ilaçların etkisi göz önüne alınmalıdır.
Ateş: Serum hormon düzeyleri, lipidler, kalsiyum, ürik asit gibi birçok parametreyi etkiler.
Transfüzyon: Verilen kan miktarına bağlı olarak plazma protein konsantrasyonu yükselir. Glikoz çözeltilerinin infüzyonu, plazma fosfor ve potasyum konsantrasyonları azalır.
Yaş, Cinsiyet, Tür / Irk: Farklı referans değerlerin mevcut olabileceği unutulmamalıdır.
Gebelik: Tüm laboratuvar test sonuçlarını yorumlarken dikkate alınmalıdır.
Diurnal Ritm (Günlük ritim): Gün içerisinde bazı analitlerin salınımı, metabolizması ya da dolaşıma geçişinde değişiklikler görülebilir. Demir, kortizol, glikoz tolerans testi gibi.
Mevsimsel Değişiklikler: Yaz ve kış mevsimi arasında vitamin D, trigliserid ve total kolesterol düzeyleri farklılık gösterebilir.
Rakım: Yüksek rakımlarda Hemoglobin, hematokrit ve CRP artışı görülür.
Hospitalizasyon: Uzayan hospitalizasyonda kan plazması azalır; Hematokrit artar; total protein ve albümin azalır; kalsiyum, sodyum, potasyum, fosfor ve sülfat artar; kortizolün ritmi değişir.
Hemolizli ya da lipemik örneklerde görülen değişiklikler
| Sonucu etkiyen faktörler | Hemoliz | Lipemi | İkterus |
| Albumin | Artma | Azalma | |
| ALP | Artma | Artma | |
| ALT | Artma | Artma | |
| Amilaz | Değişken | Azalma | |
| AST | Artma | Artma | |
| Bilirubin | Değişken | Artma | Artma |
| CK - Kreatin kinaz | Artma | ||
| Çinko | Artma | ||
| Demir | Artma | ||
| Folik asit | Azalma | ||
| Fosfor | Artma | Artma | |
| Fruktozamin | Artma | ||
| GGT | Değişken | Değişken | |
| Glikoz | Azalma | Artma | |
| Hematokrit | Azalma | ||
| Kalsiyum | Değişken | Artma | |
| Kolesterol | Artma | Artma | |
| Kreatinin | Azalma | Artma | |
| LDH | Artma | ||
| Lipaz | Azalma | Azalma | |
| Magnezyum | Artma | ||
| MCHC | Artma | Artma | |
| Potasyum | Artma | ||
| RBC sayımı | Azalma | ||
| Safra asitleri | Azalma | Artma | |
| Selenyum | Artma | ||
| Sodyum | Azalma | ||
| Total protein | Artma | Artma | |
| Trigliserid | Artma |
ÖNEMLİ: Hormonal analizler ya da serolojik testler de hemoliz ve lipemiden etkilenebilir. Biyokimya ve hormon testleri için gerekli minimum serum miktarının 0,5 ml olduğu unutulmamalıdır.
Bekletilen idrarda görülen değişiklikler
| Değişiklikler | Nedeni | |
| Renk ve berraklık | Koyu ve bulanık | RBC lizisi; bakteri üremesi |
| pH | Artma | Üreaz üreten bakteri çoğalması, amonyağın üreye parçalanması |
| Bilirubin | Azalma | Güneş ışığı etkisi |
| Silendir | Dağılma | Düşük dansite; düşük pH; yüksek sıcaklık; kuvvetli sarsılma |
| Sediment | Kristal ve amorf içerik artışı | Düşük sıcaklıkta depolama; buharlaşma; pH değişimi |
| Epitelyal hücreler | Morfolojik değişimler, dağılma | Düşük dansite ve osmolalite |
| Lökositler | Şişme, lizis, vakuolleşme | Düşük dansite ve osmolalite |
| Eritrositler | Çentiklenme, lizis | Düşük dansite ve osmolalite |
| Bakteri | Üreme | Yüksek sıcaklık |
Bakteriyoloji testleri için örnek alınması
Örnek alma zamanı
Örnekler antibiyotik tedavisinden önce alınmalıdır. Antibiyotik uygulaması yapıldıysa yeterli süre sonunda (parenteral uygulamalar için 72 saat) örneğin alınması tavsiye edilir.
Örnek alma yeri
Örnekleme tekniği
Bakteriyoloji için örnek toplarken yabancı maddelerle kontaminasyonu önlenmelidir. Ayrıca, örnek hazırlanması veya ulaşım sırasında da oluşabilecek kontaminasyon önlenmelidir.
Svablar: Farklı bölgelerden örnek toplamak için pamuklu svablar kullanılabilir. Mümkünse besiyerli svablar tercih edilmelidir. Kuru svabların kullanıldığı durumlarda bakterilerin ortamda var olsalar bile üretilememe riski vardır. Eğer lezyon yüzeyi çok kuruysa, svabın ucunun steril bir sıvı ile nemlendirilmesi yararlı olabilir.
Biyopsi: Steril kapaklı kaplarda gönderilmelidir. Taşınma süresi uzun olacağı biliniyorsa, dondurulmuş olarak gönderilmesi tercih edilmelidir.
Biyolojik sıvılar: Sinoviyal sıvı, beyin omurilik sıvısı, aspirat, süt vs. sıvılar; steril, kimyasal madde ile kaplanmamış kap ya da tüplerde gönderilmesi gerekmektedir. Eğer anaerobik kültür talebiniz olacaksa, atmosferik oksijen ile örneğin temasını sınırlandırmaya özen gösteriniz. Materyalin 0,5-2 ml olması yeterlidir.
Kan kültürü: Kandan bakteri kültürü; laboratuvarımızdan edinilebilecek özel kültür şişeleri gerektirir. Rutin olarak kullanılan kan tüpleri kan kültürü için uygun değildir. Örnekler tamamen steril koşullarda alın